Heyelan Bölgelerinde LIDAR Sistemlerinin Kullanımı

1. Giriş

Heyelanlar, yeryüzünün jeomorfolojik yapısını değiştiren, yerleşim alanlarını tehdit eden ve can-mülk kaybına neden olabilen doğal afetler arasında yer almaktadır. Bu afetlerin önceden tespiti, izlenmesi ve kontrol altına alınması için modern teknolojilerin kullanılması büyük önem taşımaktadır. LIDAR (Light Detection and Ranging) teknolojisi, heyelan riski taşıyan alanlarda yüksek hassasiyetli topoğrafik veri sağlayarak bu sürece katkı sunmaktadır.

2. LIDAR Teknolojisinin Tanımı ve Çalışma Prensibi

LIDAR, lazer darbeleri göndererek bu darbelerin nesneye çarpıp geri dönmesi süresini ölçer ve böylece mesafeyi hesaplar. Bu sistem, hem hava hem de yer tabanlı platformlara entegre edilerek kullanılabilir. Elde edilen verilerle yüksek çözünürlüklü dijital yüzey modelleri (DSM), dijital arazi modelleri (DTM) ve üç boyutlu nokta bulutları oluşturulur.

3. Heyelanların Tespiti ve İzlenmesinde LIDAR Kullanımı

LIDAR teknolojisi ile heyelan riski taşıyan bölgelerde hassas eğim analizleri yapılabilir. Bu analizler sayesinde toprağın hareketi, erozyon alanları, su akış yolları ve geçmişte oluşmuş kaymalar detaylı bir şekilde incelenebilir. Zaman içerisinde farklı dönemlerde yapılan taramalar sayesinde meydana gelen deformasyonlar tespit edilebilir.

4. Uygulama Alanları ve Yöntemleri

Heyelan bölgelerinde LIDAR uygulamaları genellikle aşağıdaki şekillerde gerçekleştirilir:- Hava LIDAR sistemleri ile geniş alan taramaları- Mobil LIDAR sistemleri ile yol kenarı ve vadi içlerinin taranması- El tipi LIDAR cihazları ile dar ve erişilmesi zor alanlarda veri toplamaHer bir yöntem, arazinin yapısına ve heyelan riskinin büyüklüğüne göre tercih edilir.

5. Veri İşleme ve Analiz Süreci

Toplanan LIDAR verileri öncelikle filtreleme işlemine tabi tutulur. Bu süreçte bitki örtüsü, binalar ve diğer yüzey objeleri ayıklanarak yalnızca yer yüzeyi verisi elde edilir. Daha sonra bu veriler GIS (Coğrafi Bilgi Sistemleri) yazılımlarıyla analiz edilir. Eğim, yükseklik, akış yönü ve toprak hareketleri gibi parametreler incelenerek heyelan riski değerlendirmesi yapılır.

6. LIDAR Kullanımının Avantajları

Heyelan alanlarında LIDAR kullanımının pek çok avantajı bulunmaktadır:- Yüksek doğrulukta 3B yüzey modellemesi- Geniş alanların kısa sürede taranabilmesi- Bitki örtüsü altında kalan yüzeylerin görülebilmesi- Gece veya bulutlu havalarda veri toplanabilmesi- Zaman içinde yapılan ölçümlerle değişimlerin izlenebilmesi

7. Türkiye'den Örnekler ve Sanal Harita Mühendislik Uygulamaları

Türkiye'nin Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgeleri, yoğun yağış ve eğimli topoğrafya nedeniyle heyelan riski taşımaktadır. Bu bölgelerde gerçekleştirilen LIDAR çalışmalarında, Sanal Harita Mühendislik gibi firmalar aktif rol almakta, modern cihazlar ve yazılımlar kullanarak detaylı analizler gerçekleştirmektedir. Bu çalışmalar, yerel yönetimlerin afet risk planlamalarına doğrudan katkı sağlamaktadır.

8. Sonuç

Heyelanların önceden belirlenmesi, izlenmesi ve etkilerinin azaltılması amacıyla LIDAR teknolojisinin kullanımı, modern afet yönetiminde vazgeçilmez bir unsur haline gelmiştir. Türkiye gibi jeolojik olarak aktif bir ülkede bu tür teknolojilerin yaygınlaştırılması, can ve mal kayıplarını en aza indirgemek açısından büyük önem taşımaktadır.

9. Kaynakça

- Jaboyedoff, M., et al. (2012). Use of LIDAR in landslide investigations: a review.

- Lato, M. J., et al. (2009). Optimization of LiDAR scanning and processing for landslide studies.

- Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) – AFAD.

- Sanal Harita Mühendislik Firma Raporları.