Konya Mevlana Türbesi'nin LiDAR Sistemi ile Taranması: Uygulaması

Konya'da yer alan Mevlana Türbesi, hem dini hem de kültürel anlamda Türkiye'nin en önemli yapılarından biridir. Bu yapının 3B olarak belgelenmesi, korunması ve dijitalleştirilmesi açısından Lazer Tarama (LiDAR) teknolojisinin uygulanması oldukça kıymetlidir. Bu yazıda, sanki gerçek bir tarama yapılmış gibi LiDAR sistemlerinin Mevlana Türbesi’ne nasıl uygulandığı, hangi yöntemlerin kullanıldığı, verilerin nasıl işlendiği, hangi yazılımların tercih edildiği ve elde edilen sonuçların analizi detaylı olarak açıklanmaktadır.Çalışma, Sanal Harita Mühendislik gibi firmaların gerçekleştirdiği projelerden esinlenerek kurgu bazlı hazırlanmıştır.

1. Hazırlık ve Ön Etüt Süreci

Tarama işlemine geçilmeden önce ön hazırlık aşamaları gerçekleştirilmiştir. İlk olarak Mevlana Türbesi ve çevresinin coğrafi, mimari ve tarihi bilgileri toplanmıştır. Bu bilgiler doğrultusunda hangi LiDAR cihazlarının kullanılacağına, ne kadar detayın isteneceğine, tarama hassasiyetine ve nokta yoğunluğuna karar verilmiştir.Yer kontrol noktaları (YKN) belirlenmiş, GNSS destekli koordinatlar alınmıştır. Bu YKN'ler hem yersel tarayıcı hem de mobil tarayıcı sistemleriyle ilişkilendirilmiştir.

2. Kullanılan LiDAR Donanımları

Sahada kullanılan ekipmanlar arasında sabit yersel lazer tarayıcılar (örneğin Leica RTC360, FARO Focus S150 gibi) ve el tipi mobil tarayıcılar (CHC RS10, GeoSLAM Zeb Horizon) yer almıştır. Özellikle türbenin iç mekanında yüksek detaylı veri toplamak için tripod destekli sabit tarayıcılar tercih edilmiştir.Dış cephede ise mobil LiDAR cihazları sayesinde daha hızlı veri toplanması sağlanmıştır. LiDAR sistemlerinin fotogrametrik görüntülerle entegre çalıştırılması için aynı anda yüksek çözünürlüklü kameralarla görüntü alma işlemi yapılmıştır.

3. Tarama Süreci ve Uygulama Aşamaları

Saha çalışması, sabah erken saatlerde başlamış ve gün boyunca devam etmiştir. Tarayıcıların kurulum noktaları, türbenin geometrisine göre optimize edilmiştir. İç mekanda hassasiyet 2 mm altında hedeflenmiş, dış cephede ise bu değer 5 mm’ye kadar çıkmıştır.Tarama sırasında ziyaretçilere engel olmadan, türbenin sessiz saatlerinde işlem yapılmıştır. Her tarama noktası yaklaşık 2 ila 5 dakika sürmüş, toplamda 150’den fazla tarama noktası kaydedilmiştir.Tarama verileri cihazlar arası koordinasyonla birleştirilmiş, mobil sistemlerdeki SLAM algoritmaları ile harici GPS desteği olmadan konumlandırma yapılmıştır.

4. Nokta Bulutu İşleme ve Modelleme

Toplanan veriler ilk olarak ham nokta bulutu formatında (e57, las, ply) dışa aktarılmıştır. Ardından bu veriler Leica Cyclone, Autodesk ReCap, CloudCompare ve RealityCapture gibi yazılımlarla işlenmiştir.Veri temizliği, nokta yoğunluğu artırımı, gereksiz objelerin (insan, kuş, vs.) silinmesi ve hizalama işlemleri gerçekleştirilmiştir. Ardından bu nokta bulutları yüzey (mesh) haline getirilmiş, RGB renklerle zenginleştirilmiştir.Türbenin iç kısmında bulunan detaylı süslemeler, kemerler, yazıtlar özel yazılımlar kullanılarak yüksek hassasiyetle modellenmiştir.

5. Çıktılar ve Raporlama

Oluşturulan 3B model sayesinde, Mevlana Türbesi sanal ortamda gezilebilir hale getirilmiştir. Bu model Sanal Harita Mühendislik’in VR altyapısı ile entegre edilerek sanal turlar için kullanılabilir hale getirilmiştir.Ayrıca mimari planlar, kesitler (enkesit, boykesit), kot analizleri, deformasyon ölçümleri, alan-hacim hesapları ve restorasyon planları oluşturulmuştur.Bütün bu veriler hem PDF hem de CAD formatında Konya Büyükşehir Belediyesi ve Kültür Bakanlığı’na sunulabilecek şekilde arşivlenmiştir.

6. Tarihi Yapılar için LiDAR’ın Önemi ve Gelecek

Bu çalışmayla birlikte, LiDAR sistemlerinin tarihi yapılar üzerindeki etkisi bir kez daha ortaya çıkmıştır. Geleneksel ölçüm yöntemlerine kıyasla hem zaman, hem doğruluk hem de koruma açısından büyük avantajlar sunulmuştur.

Mevlana Türbesi gibi yapılar için bu tür dijital belgeler, gelecekteki restorasyon, sanal gerçeklik ve akademik çalışmalar için temel kaynak olacaktır.