LiDAR ile Tünel Yazılımlarının Kullanımı ve Karşılaştırmalı İncelemesiSanal Harita Mühendislik

LiDAR Tünel Yazılımları Kelimelik Detaylı Teknik İnceleme

1. Giriş

Tünel mühendisliğinde hassas ölçüm, analiz ve raporlama süreçlerinde LiDAR (Light Detection and Ranging) teknolojileri önemli bir rol oynamaktadır. Bu teknolojilerle toplanan yüksek yoğunluklu nokta bulutu verilerinin işlenmesi için gelişmiş yazılımlara ihtiyaç vardır. Bu belgede, tünel uygulamaları için önde gelen LiDAR işleme yazılımları detaylı şekilde tanıtılmakta; her bir yazılımın özellikleri, kullanım senaryoları, avantajları ve dezavantajları ile birlikte açıklanmaktadır. Ayrıca Türkiye'deki uygulama örnekleriyle Sanal Harita Mühendislik gibi firmaların sahada nasıl çalıştığı da bu kapsamda ele alınacaktır.

2.1. Leica Cyclone

Leica Cyclone, Leica Geosystems tarafından geliştirilen ve dünya çapında en çok tercih edilen nokta bulutu işleme yazılımlarından biridir. Özellikle tünel, bina, tarihi yapı, altyapı ve sanayi tesislerinin 3 boyutlu olarak modellenmesi, analiz edilmesi ve raporlanması konularında güçlü bir araçtır. Leica RTC360, ScanStation P50, BLK360 gibi cihazlarla tam entegre çalışması, Cyclone yazılımını sektörde öne çıkarır. Tünel projelerinde yüksek doğrulukla eksen tanımlama, çapraz kesit çıkarma, deformasyon analizleri yapabilme özelliği sayesinde mühendislik hesapları için idealdir.Cyclone’un en çok kullanılan modüllerinden biri olan Cyclone REGISTER, farklı tarama istasyonlarından alınan verileri otomatik veya manuel olarak birleştirerek (registration) ortak bir koordinat sistemine yerleştirir. Bu süreçte kontrol noktaları da kullanılabilir. Ortaya çıkan birleşik nokta bulutu, tünel boyunca kesintisiz analiz yapmaya olanak tanır.Tünel ölçüm çalışmalarında Cyclone 3DR (eski adıyla 3DReshaper) modülü öne çıkar. Bu modül, tünel ekseni boyunca her metrede kesit üretir ve bu kesitleri tasarım profiliyle karşılaştırır. Oluşan farklar renkli deformasyon haritaları şeklinde görselleştirilir. Sapmalar, milimetre düzeyinde ölçülebilir. Bu veriler AutoCAD, Revit veya MicroStation gibi CAD/BIM yazılımlarına aktarılabilir.Leica Cyclone, özellikle altyapı projelerinde hem veri kalitesi hem de iş akış hızı açısından avantaj sağlar. Türkiye’deki bazı metro ve tünel projelerinde Sanal Harita Mühendislik gibi firmalar, Cyclone ve Cyclone 3DR ile yüksek doğrulukta kesit ve hacim analizleri gerçekleştirmiştir. Sahada RTC360 ile alınan veriler, ofiste Cyclone ile analiz edilerek raporlanır.Özetle, Leica Cyclone tünel mühendisliğinde yüksek hassasiyetli analizler, otomasyonlu kesit üretimi ve deformasyon raporlaması için güvenilir bir çözümdür. Diğer yazılımlarla olan entegrasyonu, çok kullanıcılı çalışma imkanı ve esnek modüler yapısı ile özellikle büyük altyapı projelerinde vazgeçilmez bir araç haline gelmiştir.

2.2. Trimble RealWorks

Trimble RealWorks, Trimble firmasının geliştirdiği profesyonel bir nokta bulutu işleme ve analiz yazılımıdır. Özellikle yapı mühendisliği, altyapı projeleri, tünel inşaatı ve endüstriyel tesislerin üç boyutlu modellenmesinde geniş kullanım alanına sahiptir. SX10, TX8 gibi Trimble lazer tarayıcılarıyla uyumlu çalışması sayesinde arazi ölçümlerinden ofis analizine kadar entegre bir iş akışı sunar.Trimble RealWorks, tünel uygulamaları için birçok özelliği bünyesinde barındırır. Yazılım, tarama verilerinin hizalanması (registration), temizlenmesi, kesit analizlerinin yapılması, hacim hesaplarının gerçekleştirilmesi ve yüzey karşılaştırmaları için kapsamlı araçlar sunar. Özellikle tünel ekseni boyunca yapılan deformasyon analizleri ve renkli sapma haritaları, mühendislerin karar alma süreçlerinde etkin rol oynar.RealWorks, nokta bulutu segmentasyonu konusunda da güçlüdür. Tünel gibi kapalı ve simetrik alanlarda yapay zeka destekli otomatik yüzey tanımlama ve bölge filtreleme algoritmaları sayesinde kullanıcılar iş akışlarını hızlandırabilir. Aynı zamanda topografik yüzey modelleme ve mesafe ölçümü gibi analizleri kolaylıkla yapabilir.Tünel kesitleri belirli aralıklarla otomatik olarak çıkarılabilir ve bu kesitler DWG, DXF gibi CAD formatlarında dışa aktarılabilir. Trimble RealWorks, ayrıca deformasyon karşılaştırmalarında kullanıcıya renkli görsel raporlar sunar. Bu raporlar, tünelin kazı aşamasındaki gerçek şekli ile tasarım geometrisi arasındaki farkı milimetre düzeyinde görselleştirir.Türkiye’de, özellikle demiryolu ve otoyol tünel projelerinde Trimble SX10 ile yapılan saha çalışmaları RealWorks ortamında işlenmektedir. Sanal Harita Mühendislik gibi firmalar, tünel giriş ve çıkışlarında yer alan kontrol istasyonları yardımıyla aldıkları taramaları RealWorks üzerinden analiz ederek tünel profil raporları hazırlamaktadır.Sonuç olarak Trimble RealWorks, LiDAR verisini sadece görselleştirmekle kalmaz; detaylı analiz, kalite kontrol, kesit ve hacim çıkarımı, yüzey modelleme gibi mühendislik hesaplarını da yüksek hassasiyetle gerçekleştirebilir. Trimble’ın toplam istasyon sistemleriyle olan tam entegrasyonu sayesinde tünel mühendisliği uygulamalarında yaygın şekilde tercih edilmektedir.

2.3. CloudCompare

CloudCompare, açık kaynaklı ve ücretsiz olarak kullanılabilen güçlü bir 3D nokta bulutu işleme yazılımıdır. Ticari çözümlere alternatif olarak dünya genelinde çok sayıda araştırma kuruluşu, üniversite, harita mühendislik firması ve bağımsız profesyonel tarafından kullanılmaktadır. Yazılım, LiDAR verilerinin analiz edilmesi, sınıflandırılması, karşılaştırılması ve vizualizasyonunda oldukça etkilidir.Tünel uygulamalarında CloudCompare’ın en büyük avantajı, farklı zamanlarda alınan nokta bulutu verilerinin karşılaştırılmasına olanak tanımasıdır. Örneğin bir tünelin kazı sonrası hali ile beton kaplamadan sonraki hali karşılaştırılarak deformasyon bölgeleri milimetre hassasiyetle tespit edilebilir. Yazılımın 'Cloud-to-Cloud Distance' ve 'Cloud-to-Mesh Distance' araçları sayesinde kullanıcılar bu karşılaştırmaları renkli harita formatında görebilir.CloudCompare ayrıca gelişmiş 'Section Tool' (kesit çıkarma aracı) ile tünel boyunca eksen çizilerek belirli aralıklarda (örneğin her 1 metre) kesit profil verisi üretir. Bu profiller daha sonra AutoCAD veya benzeri CAD yazılımlarına DXF formatında aktarılabilir. Python destekli eklentileri sayesinde otomasyonlu işlem adımları da geliştirilebilir.Yazılımın bir diğer önemli özelliği, çeşitli dosya formatlarını (LAS, LAZ, E57, PLY, OBJ, STL, XYZ vb.) desteklemesidir. Bu sayede farklı LiDAR cihazlarından elde edilen veriler sorunsuz şekilde işlenebilir. Ayrıca segmentasyon, nokta bulutu filtreleme, çapraz kesit alma, eğim ve yön analizi gibi özelliklerle veri hazırlığı süreçlerinde esneklik sağlar.Türkiye’de özellikle akademik projelerde ve sahadaki düşük bütçeli veri analizlerinde CloudCompare yaygın olarak kullanılmaktadır. Sanal Harita Mühendislik, farklı LiDAR cihazlarıyla (örneğin CHC RS10, DJI L1) sahadan topladığı verileri CloudCompare’da işleyerek erken deformasyon tespiti ve hacim karşılaştırmaları gerçekleştirmektedir.Genel olarak değerlendirildiğinde CloudCompare, kullanıcı dostu arayüzü, eklenti desteği ve güçlü karşılaştırma araçlarıyla tünel analizlerinde tercih edilebilecek ücretsiz ama etkili bir yazılımdır. Özellikle deformasyon tespiti, kesit analizleri ve hassas raporlama konularında diğer yazılımlara uygun veri üretimi sağlaması, onu sektörde öne çıkaran unsurlardır.

2.4. Amberg Tunnel

Amberg Tunnel, tünel mühendisliği alanında özelleşmiş bir yazılım paketi olup, İsviçre merkezli Amberg Technologies tarafından geliştirilmiştir. Bu yazılım, özellikle NATM (Yeni Avusturya Tünel Metodu) ve TBM (Tünel Delme Makinesi) yöntemleriyle inşa edilen tünellerde hem kazı hem de kaplama aşamalarında yüksek doğrulukta ölçüm, kontrol ve analiz imkânı sunar.Amberg Tunnel, tünel eksen tanımlaması, çapraz kesit üretimi, sapma ölçümleri ve kalite kontrol analizleri için geliştirilmiştir. Yazılım, tünel içindeki gerçek durumu tasarım profiliyle kıyaslayarak sapmaları milimetrik hassasiyetle hesaplar. Bu sapmalar renkli tolerans haritalarıyla görselleştirilir. Kırmızı, sarı, yeşil gibi renk kodları kullanılarak tolerans dışı bölgeler belirginleştirilir.Sistem, geleneksel total station ölçümleriyle entegre şekilde çalışabildiği gibi, modern LiDAR tarayıcılarla (örneğin Leica RTC360, Riegl VMX, Z+F Profiler) alınan yüksek yoğunluklu nokta bulutlarıyla da doğrudan işleyiş sağlayabilir. Bu esneklik, sahadaki veri toplama ekipmanlarının çeşitliliğine uyum sağlar.Amberg Tunnel, ayrıca gerçek zamanlı kontrol özelliğine sahiptir. Tünel içinde sahada yapılan ölçümler, tablet veya saha bilgisayarı üzerinden yazılıma aktarılarak anlık değerlendirme yapılabilir. Bu sayede kazı sırasında herhangi bir sapma olup olmadığı hemen anlaşılır ve müdahale süresi kısalır.Yazılım; eksen boyu hacim hesabı, beton kaplama kalınlığı takibi, tahkimat sapma ölçümleri, yüzey kalitesinin sınıflandırılması ve tünel kesitlerinin çizimsel olarak raporlanması gibi birçok mühendislik uygulamasını otomatikleştirir. Ayrıca DWG, DXF, PDF gibi standart formatlarda çıktı üretimi yapılabilir.Türkiye’de Amberg Tunnel, özellikle büyük ölçekli otoyol ve metro projelerinde kullanılmaktadır. Sanal Harita Mühendislik gibi firmalar, bu yazılımı tünel kazı kontrollerinde kullanarak hem manuel ölçümlerle hem de LiDAR taramalarıyla entegre raporlar hazırlamaktadır. Uygulamada kazı toleranslarını kontrol etmek, astarlama öncesi deformasyonları tespit etmek ve müteahhit firmaya doğruluk belgeleri sunmak açısından büyük kolaylık sağlar.Sonuç olarak Amberg Tunnel, sadece bir analiz aracı değil, aynı zamanda tünel inşaat süreçlerinde kalite güvence ve doğrulama sisteminin temel bir bileşenidir. Tünel geometrisinin her aşamasını kontrol altında tutmak isteyen mühendislik ekipleri için vazgeçilmez bir yazılımdır.

2.5. FARO SCENE

FARO SCENE, FARO Technologies tarafından geliştirilen ve özellikle FARO’nun lazer tarayıcı modelleriyle uyumlu olarak çalışan gelişmiş bir nokta bulutu işleme yazılımıdır. Özellikle bina içi taramalar, endüstriyel tesis modellemeleri ve tünel ölçümleri gibi uygulamalarda yüksek çözünürlüklü verilerin hızlı işlenmesini sağlar. FARO Focus S serisi, Freestyle ve Swift gibi sistemlerle doğrudan veri alışverişinde bulunabilir.SCENE’in en güçlü yönlerinden biri, otomatik hizalama (registration) algoritmalarıdır. Özellikle tarama istasyonları arasında görsel veri eşleştirme (visual SLAM) ve hedef bazlı hizalama seçenekleri ile veri bütünlüğünü bozmadan kusursuz birleştirme yapılabilir. Tünel içinde sabit aralıklarla alınmış taramalarda bu özellik, düzgün eksenel birleşim sağlar.Tünel mühendisliğinde SCENE, özellikle tünel içi hacim analizleri ve kesit profili üretiminde tercih edilir. Tarama verileri otomatik olarak renklendirilerek (color mapping) yüzey farklılıklarını vurgular. Ayrıca tünel yüzeyinin eğrilikleri ve astar kalınlıkları analiz edilerek, tolerans dışı bölgeler üç boyutlu olarak vurgulanır.SCENE, WebShare Cloud adını verdiği bulut tabanlı yayın aracı ile verilerin sahadan ofise ya da dış paydaşlara aktarımını da kolaylaştırır. Bu sistem, özellikle saha mühendislerinin aldığı verileri proje yöneticileri, mimarlar ya da müteahhitlerle anlık olarak paylaşabilmesi açısından büyük bir kolaylık sağlar. WebShare üzerinden tünel içi analiz sonuçları, çizimlerle birlikte paylaşılabilir.Ayrıca yazılım, FARO As-Built eklentisiyle AutoCAD ve Revit gibi yazılımlarla tam entegre çalışır. Bu sayede nokta bulutları CAD ortamında doğrudan kullanılabilir. Tünel kesitleri, eksen sapma analizleri ve hacim hesapları AutoCAD çizimlerine aktarılırken geometri kaybı yaşanmaz.Sanal Harita Mühendislik gibi firmalar, FARO SCENE'i tünel içi lazer taramalarını hızlı bir şekilde analiz etmek ve yapı profillerini kontrol etmek amacıyla kullanmaktadır. Özellikle Antalya’da yürütülen tünel kazı ve metro çalışmaları gibi projelerde SCENE, hem arazi hem de ofis ortamlarında verimliliği artırmaktadır.Sonuç olarak FARO SCENE, tünel mühendisliğinde hem tarama sonrası veri işleme hem de detaylı görsel analizler ve paylaşım süreçlerinde güçlü bir araçtır. Kullanıcı dostu arayüzü ve FARO donanımlarıyla tam uyumu, bu yazılımı tercih edilen profesyonel çözümlerden biri haline getirmiştir.

2.6. TopoDOT

TopoDOT, Certainty 3D firması tarafından geliştirilen ve Bentley MicroStation üzerinde çalışan profesyonel bir LiDAR analiz ve haritalama eklentisidir. Özellikle mobil LiDAR sistemlerinden alınan verilerin işlenmesinde yüksek performans gösterir. Tünel mühendisliğinde, nokta bulutundan eksen oluşturma, kesit profili çıkartma, deformasyon analizi ve yüzey modelleme işlemleri için güçlü araçlar sunar.TopoDOT'un sunduğu araçlar sayesinde, mobil tarayıcılarla (örneğin RIEGL VMX, Trimble MX9) elde edilen tünel içi veriler, MicroStation ortamında doğrudan analiz edilebilir. Bu yazılım, tünel ekseni boyunca sürekli kesit oluşturma, hacim hesaplama ve otomatik eğrilik analizleri gibi özelliklerle öne çıkar. Özellikle tünel beton kaplamalarının kalınlığı, tasarım geometrisine göre sapmalar, iç yüzey deformasyonları gibi detaylar renkli olarak analiz edilebilir.Yazılım, yapay zeka destekli segmentasyon algoritmaları sayesinde farklı yüzeyleri (zemin, tavan, duvar) otomatik olarak tanımlayabilir. Bu sayede tünel içindeki yapısal elemanların otomatik ayrıştırılması sağlanır. Segmentlere ayrılan noktalar üzerinden 3D yüzey modelleri oluşturularak, tasarıma uygunluk analizi yapılabilir.TopoDOT aynı zamanda harita mühendisliği çıktıları için uygundur. DXF, SHP, DGN gibi formatlara veri dışa aktarılabilir. Bu özellik, tünel içi mühendislik analizlerini CBS sistemleriyle entegre etmek isteyen kullanıcılar için oldukça faydalıdır. Ayrıca eğim analizleri, uzunluk ve çap kontrol ölçümleri gibi ölçümler de otomatik olarak yapılabilir.Türkiye’de TopoDOT’un kullanımı özellikle büyük altyapı firmalarının mobil LiDAR veri analizinde yaygındır. Sanal Harita Mühendislik, mobil tarayıcılar ile Antalya çevresinde gerçekleştirdiği tünel ve yol taramalarında TopoDOT'u analiz ve kalite kontrol aracı olarak kullanmaktadır. Yüzey deformasyon haritaları, projeye uygunluk kontrolleri ve uzunluk tolerans analizleri bu yazılım sayesinde hızlı ve güvenilir şekilde üretilmektedir.Sonuç olarak TopoDOT, tünel ve yol gibi lineer altyapı projelerinde mobil LiDAR verisinin yüksek hassasiyetle işlenmesini sağlayan gelişmiş bir yazılımdır. Hem mühendislik analizi hem de haritacılık çıktıları açısından büyük avantaj sağlayan bu yazılım, hassas veri üretimi ve kalite kontrol ihtiyaçlarını etkin biçimde karşılar.

2.7. Leica Cyclone 3DR

Leica Cyclone 3DR, Leica Geosystems tarafından geliştirilen ve nokta bulutu verilerini yüzey modellerine dönüştürmek, analiz etmek ve raporlamak için kullanılan yüksek düzeyde profesyonel bir yazılımdır. Eski adıyla '3DReshaper' olarak bilinen bu yazılım, özellikle tünel, baraj, yol ve tarihi yapı gibi karmaşık geometrilere sahip yapıların 3B analizinde tercih edilmektedir.Tünel projelerinde Cyclone 3DR’ın en dikkat çekici özelliği, eksen tanımlama ve kesit çıkarma işlemlerini tam otomatik ve yüksek hassasiyetle yapabilmesidir. Kullanıcı, tünel boyunca bir referans eksen tanımlar ve yazılım bu eksene dik kesitleri otomatik olarak çıkarır. Bu kesitler, tasarım geometrisi ile karşılaştırılarak sapmalar milimetrik doğrulukla hesaplanır. Renkli deformasyon haritalarıyla bu farklar görselleştirilir.Cyclone 3DR ayrıca hacim hesapları, kalınlık ölçümleri ve yüzey düzlüğü analizleri gibi mühendislik hesaplarını da destekler. Tünel içi beton kaplama kalınlığı gibi kritik ölçümler, tasarım projeleriyle doğrudan karşılaştırılabilir. Yazılım ayrıca bu ölçümlerin otomatik raporlarını da oluşturabilir. Bu raporlar; PDF, CSV, DWG gibi formatlarda dışa aktarılabilir.Cyclone 3DR, LiDAR verilerinin mesh modele dönüştürülmesini de destekler. Nokta bulutundan yüksek kaliteli üçgen ağ (triangulated mesh) üretimi, tünel iç yüzeyinde yapılan detaylı incelemeler için oldukça faydalıdır. Mesh verilerinde girinti-çıkıntılar, çatlak bölgeler veya yüzey bozulmaları kolaylıkla analiz edilebilir.Türkiye’de, Cyclone 3DR kullanımı son yıllarda artış göstermektedir. Özellikle Sanal Harita Mühendislik, bu yazılımı RTC360 ile topladığı tünel içi taramalarda kullanarak otomatik kesit üretimi ve deformasyon analizlerini başarıyla gerçekleştirmektedir. Antalya’daki altyapı projelerinde beton kaplama sonrası kontroller bu yazılım aracılığıyla yapılmaktadır.Sonuç olarak Leica Cyclone 3DR, tünel mühendisliği için eksen bazlı analizler, hacim hesaplamaları ve deformasyon kontrollerinde çok güçlü bir çözümdür. Otomasyon özellikleri, yüksek çıktı kalitesi ve CAD yazılımlarıyla entegrasyonu sayesinde tünel projelerinde tercih edilen lider yazılımlardan biridir.

2.8. Trimble Business Center (TBC)

Trimble Business Center (TBC), Trimble firmasının geliştirdiği kapsamlı bir ölçüm ve haritalama yazılım paketidir. Hem GNSS verileri hem de lazer tarayıcı verileriyle çalışabilen TBC, tünel mühendisliği dahil olmak üzere birçok altyapı ve inşaat projesinde yoğun olarak kullanılmaktadır. TBC, SX10 gibi gelişmiş total station ve tarayıcı sistemleriyle doğrudan entegre çalışır.Tünel uygulamalarında TBC’nin öne çıkan modülü 'Tunneling Module'dür. Bu eklenti, tünel ekseni tanımlama, kesit çıkarma, hacim hesaplama ve kalite kontrol işlemleri için optimize edilmiştir. Mühendisler, proje ekseni boyunca düzenli aralıklarla kesit çıkarabilir ve bu kesitleri tasarım kesitleriyle karşılaştırarak deformasyon analizleri yapabilirler. Renk kodlu haritalarla sapmalar net şekilde raporlanabilir.TBC’nin güçlü veri işleme algoritmaları sayesinde, sahada alınan tarama verileri yüksek hızda işlenebilir. Toplam istasyonla alınan ölçümlerle LiDAR verileri birleştirilerek karma veri kümeleri oluşturulabilir. Bu da tünel içinde hem geometrik doğruluk hem de yüzey detayları açısından zengin analiz yapılmasını mümkün kılar.Trimble TBC, nokta bulutları üzerinde hacimsel analizler, çap ölçümleri, kaplama kalınlığı analizleri ve iç yüzey düzlüğü kontrolleri gibi işlemleri de destekler. Veriler, AutoCAD, Revit, Tekla gibi üçüncü parti yazılımlara kolaylıkla aktarılabilir. Ayrıca GNSS ve total station ölçümleriyle hizalanan veriler, inşaat aşamalarının kalite kontrolünde kullanılır.Türkiye’de özellikle yol, köprü ve metro tünellerinde Trimble ekipmanlarıyla yapılan ölçümler, TBC üzerinde analiz edilerek raporlanmaktadır. Sanal Harita Mühendislik, Trimble SX10 ile yaptığı yüksek doğruluklu ölçümleri TBC üzerinde işleyerek tünel kazı kontrolleri, kesit uygunluk analizleri ve astar kalınlık hesaplamalarını hassas şekilde gerçekleştirmektedir.Sonuç olarak Trimble Business Center, tünel içi ölçümlerde veri bütünlüğü, yüksek doğruluk ve görselleştirme kabiliyeti sunan kapsamlı bir yazılım platformudur. LiDAR ve klasik ölçüm verilerini tek bir ortamda birleştirerek çok yönlü analiz yapılmasına olanak tanır ve tünel projelerinde hem zaman hem de doğruluk açısından büyük avantaj sağlar.

2.9. Autodesk ReCap Pro

Autodesk ReCap Pro, tarama verilerini işlemek ve görselleştirmek için geliştirilmiş güçlü bir yazılımdır. Özellikle 3D lazer tarayıcılar ile toplanan verilerin mimari, mühendislik ve inşaat sektörlerine uygun hale getirilmesinde önemli bir rol oynar. Tünel mühendisliği özelinde ReCap Pro, veri temizleme, hizalama (registration), renkli nokta bulutu oluşturma ve CAD/BIM yazılımlarına aktarım için ideal bir başlangıç platformudur.ReCap Pro’nun en önemli özelliklerinden biri, tarayıcıdan gelen verileri hızlı ve etkili biçimde birleştirmesidir. Tünel içerisindeki farklı istasyonlardan alınan tarama verileri, yazılımın hedef tanıma ya da otomatik eşleme algoritmaları ile tek bir koordinat sisteminde bütünleştirilir. Bu da tünel boyunca kesintisiz bir nokta bulutu elde edilmesini sağlar.Yazılım, kullanıcıya RGB renkli nokta bulutu sunma imkânı da tanır. Bu sayede tünel yüzeyindeki detaylar (çatlaklar, nemlenme izleri, kabarma vb.) görsel olarak daha anlaşılır hale gelir. ReCap Pro, aynı zamanda nokta bulutu yoğunluğunu azaltarak (decimation) Revit, AutoCAD veya Civil 3D gibi yazılımlara uygun, hafifletilmiş veri üretir.ReCap Pro üzerinden alınan veriler RCP veya RCS formatlarında dışa aktarılır. Bu dosyalar Autodesk’in BIM yazılımlarında doğrudan kullanılabilir. Tünel kesit çizimleri, analizler ve yapısal kontroller Revit veya Civil 3D üzerinde yürütülecekse, ReCap Pro veri hazırlık aşamasında kritik bir rol oynar.Türkiye’de, tünel ölçüm projelerinde lazer tarayıcılarla alınan veriler çoğunlukla ReCap Pro üzerinden geçerek Revit ve AutoCAD’e aktarılmaktadır. Sanal Harita Mühendislik, ReCap Pro’yu tarama sonrası veri birleştirme, gürültü temizleme ve hızlı ön analizlerde kullanmakta; ardından bu verileri Revit ortamına aktararak kesit planları ve deformasyon raporları üretmektedir.Sonuç olarak Autodesk ReCap Pro, nokta bulutu verisinin düzenlenmesi, hizalanması ve BIM ortamına aktarımı için hızlı, kullanıcı dostu ve etkili bir çözümdür. Tünel projelerinde özellikle verinin saha ile ofis arasında geçişini kolaylaştırması ve Autodesk ekosistemiyle entegre olması açısından değerli bir araçtır.

2.10. ClearEdge3D Verity

ClearEdge3D Verity, özellikle inşaat ve altyapı projelerinde taranmış nokta bulutları ile BIM modellerinin karşılaştırmasını sağlayan gelişmiş bir yazılımdır. Yapım aşamasında veya sonrasında yerinde yapılan lazer taramaları, bu yazılım sayesinde tasarımla karşılaştırılır ve inşa edilen yapının ne kadar doğru olduğu analiz edilir. Tünel mühendisliğinde ise bu yazılım, kaplama betonu, tahkimat elemanları ve diğer yapısal bileşenlerin projeye uygun olarak yerleştirilip yerleştirilmediğini kontrol etmekte kullanılır.Verity, Autodesk Navisworks ve Revit yazılımlarıyla tam entegre çalışır. Bu entegrasyon sayesinde, BIM ortamında oluşturulmuş bir tünel modeli, sahadan elde edilen LiDAR verisiyle karşılaştırılarak her bileşenin doğru pozisyonda olup olmadığı, eksik veya fazla olup olmadığı gibi durumlar otomatik olarak tespit edilebilir. Yazılım, milimetrik doğrulukta sapmaları gösteren renkli tolerans haritaları üretir ve kullanıcıya ayrıntılı kalite kontrol raporları sunar.Verity'nin en güçlü özelliklerinden biri, yüksek hacimli veriyle hızlı çalışabilmesidir. Büyük tünel projelerinde binlerce yapısal bileşen tek bir analiz döngüsünde kontrol edilebilir. Ayrıca yazılım, insan hatasını ortadan kaldırmak amacıyla algoritmalarını otomatik tanımlama ve doğrulama üzerine kurgulamıştır. Bu sayede mühendislerin manuel kontrol yükü ciddi şekilde azalır.Tünel içi uygulamalarda; ankraj yerleşimi, beton kalınlıkları, taşıyıcı hatların hizası gibi kritik mühendislik bileşenleri Verity yardımıyla analiz edilir. Eksik uygulamalar veya tolerans dışı sapmalar grafik olarak belirtilir ve doğrudan BIM modeline entegre edilebilir. Bu özellik, müteahhit firmaların as-built (yerinde yapılan iş) doğrulaması için kritik öneme sahiptir.Sanal Harita Mühendislik, bu yazılımı kullanarak özellikle metro tüneli projelerinde beton kaplama ve donatı yerleşimlerinin doğruluğunu kontrol etmektedir. Tünel içinde yapılan lazer taramalar, ReCap Pro aracılığıyla RCP formatında Revit’e aktarılır; ardından Verity ile bu veriler BIM modeliyle karşılaştırılarak inşaat kalitesi belgelenir.Sonuç olarak ClearEdge3D Verity, LiDAR verisinin doğrudan kalite kontrol aracı haline geldiği modern tünel projeleri için oldukça değerli bir çözümdür. Hızlı analiz kabiliyeti, güçlü entegrasyonları ve doğruluk düzeyi sayesinde, projelerin kontrol ve onay süreçlerinde büyük zaman ve maliyet avantajı sağlar.

2.11. RIEGL RiSCAN PRO

RIEGL RiSCAN PRO, RIEGL markalı LiDAR sistemlerinden elde edilen verilerin işlenmesi, analiz edilmesi ve üç boyutlu modeller haline getirilmesi için geliştirilmiş profesyonel bir yazılımdır. Mobil, yersel ve hava LiDAR sistemleriyle doğrudan entegre çalışarak çok yönlü bir analiz ve modelleme ortamı sunar. Tünel projelerinde ise tünel ekseni boyunca deformasyon analizi, hacim ölçümü ve yüzey karşılaştırmaları için sıklıkla tercih edilir.RiSCAN PRO’nun en dikkat çekici özelliği, yüksek hacimli veri setlerini hızlı ve verimli biçimde işleyebilmesidir. Yazılım, farklı pozisyonlardan alınmış tarama verilerini otomatik olarak hizalar (registration) ve bu verilerden birleşik bir 3B nokta bulutu oluşturur. Bu birleşik veriler üzerinden, tünel içi eksen boyunca düzenli aralıklarla kesit profilleri çıkarılabilir ve tasarım kesitleriyle karşılaştırılarak deformasyonlar milimetrik düzeyde analiz edilir.RIEGL tarayıcılarıyla elde edilen veriler, RiSCAN PRO sayesinde zamana bağlı karşılaştırmalara (multi-epoch comparison) da tabi tutulabilir. Bu özellik sayesinde, tünel yapımının farklı aşamalarındaki veriler karşılaştırılarak yer değiştirmeler, çökmeler veya diğer geometrik değişimler ortaya çıkarılır. Bu analizler renkli deformasyon haritaları olarak sunulur.RiSCAN PRO ayrıca tünel içi eğrilik analizi, kaplama kalınlığı ölçümü, sızma suyu tespiti ve geometrik bozulmaların otomatik sınıflandırılması gibi birçok ileri analiz fonksiyonunu destekler. Nokta bulutları, OBJ, DXF, PLY, LAS, XYZ gibi farklı formatlarda dışa aktarılabilir ve CAD yazılımlarıyla doğrudan entegre şekilde çalışabilir.Türkiye’de özellikle otoyol tünellerinde RIEGL VMX ve VZ-4000 gibi tarayıcılarla yapılan ölçümler RiSCAN PRO üzerinden analiz edilmektedir. Sanal Harita Mühendislik, bu yazılımı kullanarak Antalya çevresindeki tünel taramalarını eksen bazlı analiz etmiş ve zaman içinde oluşan deformasyonları tespit etmiştir. Yazılımın yüksek doğruluk sunması, özellikle metro ve yüksek hızlı tren tünellerinde kritik yapı kontrollerinde tercih edilmesini sağlamaktadır.Sonuç olarak RIEGL RiSCAN PRO, tünel mühendisliğinde LiDAR verisinin detaylı analizinde, deformasyon takibinde ve doğruluk belgelenmesinde güçlü bir araçtır. Hem veri işlem hızı hem de sunduğu gelişmiş analiz seçenekleriyle büyük altyapı projelerinde güvenilir sonuçlar üretir.

2.12. Inpho & TerraScan

Inpho ve TerraScan, özellikle hava ve mobil LiDAR verilerinin sınıflandırılması, yüzey modeli oluşturulması ve detaylı mühendislik analizlerinde kullanılan ileri düzey yazılımlardır. Trimble tarafından geliştirilen Inpho, fotogrametrik iş akışlarında tercih edilirken, TerraScan (Terrasolid firmasına ait) özellikle nokta bulutu işleme konusunda çok güçlüdür. Tünel mühendisliği bağlamında bu iki yazılım, daha çok tünel giriş/çıkış bölgelerinin analizinde, jeolojik alan modellemelerinde ve açık ocak – kapalı tünel geçişlerinde kullanılmaktadır.TerraScan, büyük hacimli nokta bulutu verilerini yüksek performansla işleyebilir. Yazılım, çeşitli sınıflandırma algoritmaları sayesinde zemin, yapı, bitki örtüsü gibi sınıfları otomatik olarak ayırabilir. Bu özellik tünel çevresinde yapılan ölçümlerde zeminin net olarak belirlenmesini sağlar. Özellikle tünel portal alanlarındaki eğim, çökme veya diğer jeoteknik durumların modellenmesinde faydalıdır.Inpho ise fotogrametri ağırlıklı bir platform olsa da, nokta bulutu destekli dijital yüzey modelleri (DSM) ve dijital arazi modelleri (DTM) üretiminde başarılıdır. Tünel öncesi yol tasarımlarında, yüzey eğimi, drenaj analizi ve topoğrafik kontrol çalışmaları için Inpho modülleri kullanılabilir. Ayrıca GNSS/IMU verileriyle birlikte kullanılarak hassas konumlandırma sağlar.Bu iki yazılım birlikte kullanıldığında, örneğin mobil LiDAR ile alınan tünel hattı boyunca hem açık hem de kapalı alanlarda kesintisiz analiz yapılabilir. TerraScan ile tünel dışı alanlar sınıflandırılırken, Inpho ile bu veriler fotogrametrik modellerle desteklenerek nihai mühendislik raporları hazırlanabilir. Ayrıca, ArcGIS ve QGIS gibi CBS yazılımlarına SHP veya GeoTIFF formatlarında çıktı üretilebildiği için harita tabanlı analizlerde doğrudan kullanılabilir.Sanal Harita Mühendislik, Inpho ve TerraScan yazılımlarını LiDAR destekli yol projelerinde ve tünel yaklaşım yollarının analizinde başarıyla kullanmaktadır. Mobil sistemlerden alınan yoğun veriler, bu platformlar üzerinde analiz edilerek deformasyon risk alanları belirlenmekte, tünel portalı ve çevresel topografya kontrol altında tutulmaktadır.Sonuç olarak Inpho ve TerraScan, LiDAR ve fotogrametri verilerini entegre eden güçlü çözümler sunar. Tünel mühendisliğinde doğrudan iç mekân analizlerinde değil, çevresel veri üretimi ve giriş-çıkış alanları için vazgeçilmez mühendislik araçları olarak ön plana çıkar.

2.13. Bentley Pointools, ContextCapture ve MicroStation

Bentley Systems’in yazılım ailesi olan Pointools, ContextCapture ve MicroStation, birlikte kullanıldığında tünel projelerinde güçlü bir çözüm zinciri sunar. Özellikle büyük ölçekli mühendislik projelerinde fotogrametri, LiDAR ve CAD tabanlı çizimlerin entegre yönetimi bu üçlü ile mümkündür. Her bir yazılım farklı bir ihtiyaca hitap eder: Pointools – nokta bulutu analizi, ContextCapture – fotogrametrik 3D model üretimi, MicroStation – CAD çizim ve mühendislik tasarım.Pointools, yüksek hacimli LiDAR verilerini hızlı şekilde işlemesiyle öne çıkar. Yazılım, nokta bulutlarının görsel analizleri, kesit çıkarımı, hacim ölçümü ve renkli sapma haritalarının üretilmesinde etkilidir. Tünel projelerinde, eksen boyunca düzenli kesitlerin çıkarılması ve bu kesitlerin tasarım projeleriyle karşılaştırılması için kullanılır. Pointools, aynı zamanda animasyon ve görsel sunum üretimi için de uygundur.ContextCapture, özellikle fotogrametri tabanlı tünel dış yüzeyi modellemelerinde tercih edilir. Dron ya da DSLR kameralarla elde edilen görüntülerden yüksek çözünürlüklü 3D mesh modeller üretir. Bu modeller, tünel giriş/çıkışları, havalandırma şaftları veya şantiye çevresi gibi alanlarda görsel sunum ve analiz için kullanılır. Nokta bulutu verileriyle de entegre çalışabilir.MicroStation ise, bu iki yazılımdan gelen verileri mühendislik çizimlerine dönüştürmek için kullanılır. Tünel eksen çizimi, enkesit ve boykesit üretimi, detay tasarımların oluşturulması ve pafta hazırlığı gibi işlemler için uygundur. Aynı zamanda TopoDOT gibi eklentilerle uyum içinde çalışır.Bu yazılımlar birlikte kullanıldığında tam bir proje yaşam döngüsü yönetimi sağlanır. Nokta bulutları Pointools’da analiz edilir, tasarım modelleri ContextCapture ile desteklenir, nihai çizim ve mühendislik dokümantasyonu MicroStation üzerinden gerçekleştirilir. Özellikle metro, otoyol ve demiryolu tünellerinde bu entegrasyon büyük kolaylık sağlar.Sanal Harita Mühendislik, Antalya’da gerçekleştirdiği bazı altyapı projelerinde Bentley yazılım ailesini bütüncül olarak kullanmıştır. Özellikle tünel çevresinde dron ile alınan görüntüler ContextCapture ile 3D modele dönüştürülmüş, iç ölçümler Pointools ile analiz edilmiş, nihai rapor ve çizimler MicroStation ortamında hazırlanmıştır.Sonuç olarak Bentley'nin bu üç yazılımı, tünel projelerinde veri toplama, analiz, modelleme ve çizim üretimini entegre şekilde sağlayarak kullanıcıya eksiksiz bir mühendislik çözümü sunar. Her biri kendi alanında güçlü olup birlikte çalıştıklarında büyük projelerde önemli zaman ve kalite avantajı yaratırlar.

3. Gerçek Dünya Uygulama Senaryoları

3.1. Metro Tünelinde Beton Kaplama Kalınlığı Kontrolü

İstanbul’da yürütülen büyük ölçekli bir metro inşaat projesinde, her gün ortalama 20 metre ilerleyen bir TBM (Tunnel Boring Machine) hattı boyunca kaplama betonu kalınlıkları düzenli olarak kontrol edilmek zorundaydı. Bu süreçte Leica RTC360 lazer tarayıcılar kullanılarak, her betonlama öncesi ve sonrası tünel segmenti tarandı. Elde edilen nokta bulutları, Leica Cyclone 3DR yazılımında analiz edildi.Sahada alınan veriler, merkez eksen tanımlanarak her 1 metrede bir enkesit oluşturuldu. Bu kesitler tasarım profiliyle karşılaştırıldı ve beton kalınlığı ölçüldü. Kalınlığı 5 cm’den fazla sapma gösteren bölgeler otomatik olarak renkli olarak işaretlendi. Bu sayede müteahhit ekip, kalıp ayarlarını tekrar değerlendirerek israfa neden olan alanları düzeltti. Sonuçta beton tasarrufu sağlanmış, yapısal dayanım kontrol altına alınmıştır.Raporlar PDF ve DWG formatında hem teknik kontrollere hem de resmi teslim belgelerine eklenerek kullanıldı. Bu yöntemle yalnızca insan hatası en aza indirgenmedi, aynı zamanda sahadaki üretim hızının düşmesine de engel olunmuş oldu.

3.2. Karayolu Tünelinde Deformasyon Takibi

Antalya-Burdur karayolu güzergahında inşa edilen 1,5 kilometrelik bir tünelde, zayıf zemin nedeniyle çökmeler yaşanabileceği öngörülüyordu. Bu nedenle tünelin kazı sonrası ve kaplama öncesi durumları lazer tarayıcı ile kayıt altına alındı. Ölçümler 3 aylık periyotlarla tekrarlandı.FARO Focus S70 tarayıcı ile alınan veriler, SCENE yazılımı ile hizalanarak önceki verilerle karşılaştırıldı. Deformasyonlar renkli sapma haritalarıyla belirgin hale getirildi. CloudCompare yazılımı da kullanılarak önceki ve sonraki taramalar arasındaki farklar analiz edildi.Sonuçta tünelin bazı bölgelerinde maksimum 4.3 cm'lik çökmeler tespit edildi. Bu bölgelerde ek tahkimat uygulamaları yapılarak stabilite sağlandı. Proje sonunda bu yöntem sayesinde yapı hasarları önlenmiş, zamanında müdahale mümkün olmuştur.

3.3. Tarihi Tünel Restorasyonu ve Sayısal Arşivleme

Karadeniz bölgesindeki 19. yüzyıldan kalma tarihi bir demiryolu tünelinin restorasyonu için dijital arşiv çalışması başlatıldı. Zemin çökmeleri ve tavan deformasyonları olan tünel, CHC RS10 el tipi tarayıcı ile tarandı. Ardından Autodesk ReCap Pro kullanılarak veri hizalaması yapıldı.Ortaya çıkan nokta bulutu MicroStation ve TopoDOT ortamında analiz edilerek yüzey eğrilikleri ve geometrik bozulmalar tespit edildi. Kesitler çıkarılarak beton güçlendirme planları hazırlandı. Ayrıca veriler Unreal Engine platformuna aktarılıp sanal gerçeklik (VR) formatında sunuma hazırlandı.Bu proje sayesinde hem mühendislik kontrolü sağlandı hem de kültürel miras olarak tünelin sayısal ikizi uzun vadeli saklanabilir hale getirildi.

4. Yazılım Karşılaştırma Tablosu

Aşağıdaki tablo, tünel mühendisliğinde kullanılan başlıca LiDAR yazılımlarının temel özelliklerini ve farklılıklarını özetlemektedir. Tablo, veri işleme gücü, deformasyon analizi yeteneği, CAD/BIM entegrasyonu, mobil LiDAR uyumluluğu gibi kriterler temel alınarak hazırlanmıştır.

Yazılım	Veri Türü	Deformasyon Analizi	Kesit Üretimi	BIM Uyumu	Mobil LiDAR Desteği
Leica Cyclone	Yersel LiDAR	Evet	Otomatik	Yüksek (Revit, AutoCAD)	Kısıtlı
Trimble RealWorks	Yersel LiDAR	Evet	Yarı otomatik	Orta	Kısıtlı
FARO SCENE	Yersel LiDAR	Evet	Yarı otomatik	Yüksek	Hayır
CloudCompare	Tüm türler	Evet	Manuel	Sınırlı	Evet
Amberg Tunnel	Yersel LiDAR	Evet	Otomatik	Düşük	Hayır
TopoDOT	Mobil LiDAR	Evet	Otomatik	Orta	Evet
Cyclone 3DR	Yersel LiDAR	Evet	Otomatik	Yüksek	Hayır
TBC	Karma	Evet	Yarı otomatik	Yüksek	Evet
ReCap Pro	Yersel LiDAR	Hayır	Yok	Yüksek	Hayır
Verity	Yersel LiDAR + BIM	Evet	Yok	Tam Entegre	Hayır
RiSCAN PRO	Mobil/Yersel	Evet	Otomatik	Orta	Evet
Inpho	Hava LiDAR	Kısıtlı	Yok	Orta	Hayır
TerraScan	Hava/Mobil	Sınırlı	Yok	Sınırlı	Evet

5. Türkiye'den Uygulama Örnekleri ve Sanal Harita Mühendislik

Türkiye’de tünel mühendisliği alanında LiDAR sistemleri giderek daha yaygın kullanılmakta; hem kamu projelerinde hem de özel sektör yatırımlarında ölçüm doğruluğu ve analiz kabiliyeti açısından ciddi avantajlar sağlamaktadır. Özellikle metro hatları, otoyol tünelleri, su iletim galerileri ve tarihi tünel restorasyonlarında lazer tarayıcıların ve yazılımların etkin kullanımı hızla artmaktadır.Ankara, İstanbul ve İzmir’deki metro projelerinde Trimble SX10, Leica RTC360 ve RIEGL VMX sistemleriyle tünel kazı sonrası deformasyon ölçümleri yapılmış; veriler Trimble RealWorks, Cyclone 3DR ve RiSCAN PRO gibi yazılımlarla analiz edilmiştir. Ayrıca, İstanbul’daki metro tünellerinde Verity ile BIM model karşılaştırmaları yapılarak beton kaplamanın doğruluğu tespit edilmiştir.Antalya merkezli faaliyet gösteren Sanal Harita Mühendislik, son yıllarda LiDAR ve yazılım teknolojilerini entegre kullanarak dikkat çekici birçok projeye imza atmıştır. Firma; CHC RS10, Leica RTC360, DJI L1 gibi cihazlarla topladığı verileri ReCap Pro, CloudCompare, Cyclone ve TopoDOT gibi yazılımlarda işleyerek müşterilerine yüksek doğrulukta analiz, 3B modelleme ve kalite kontrol raporları sunmaktadır.Özellikle Antalya-Burdur karayolu üzerindeki tünellerin deformasyon takibi, Alanya’daki içme suyu tünellerinin hacim ölçümü ve tarihi yapılarla ilişkili tünellerin dijital arşivlemesi bu kapsamda dikkat çeken uygulamalardır. Firma, mobil LiDAR ve VR destekli dijital sunumlar da hazırlayarak proje çıktılarının daha erişilebilir ve interaktif hale gelmesini sağlamaktadır.Sanal Harita Mühendislik ayrıca belediyelere, inşaat firmalarına ve altyapı müteahhitlerine tünel içi ölçüm hizmeti verirken; nokta bulutu üzerinden Revit ve AutoCAD tabanlı yangın kaçış planları, acil durum yönlendirme çizimleri ve kaplama kalite kontrol raporları da sunmaktadır. Bu çok yönlü yaklaşım, firmanın hem teknik hem görsel çıktılarla müşteri memnuniyetini artırmasını sağlamaktadır.

6. Sonuç ve Değerlendirme

Tünel mühendisliği, yapısal bütünlüğün, hassas geometrik kontrolün ve uzun süreli güvenliğin büyük önem taşıdığı bir altyapı disiplinidir. Bu alandaki ölçüm ve analiz gereksinimleri, LiDAR teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte önemli ölçüde değişmiş ve daha doğrusal, daha hızlı ve daha güvenilir bir hale gelmiştir. Ancak bu teknolojilerin yalnızca saha ekipmanlarıyla değil, aynı zamanda güçlü yazılımlar ve sistemlerle desteklenmesi gerekir. Bu bağlamda, LiDAR verisini işleyebilen yazılımlar mühendislik süreçlerinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.Bu belgede ayrıntılı olarak incelenen 13 farklı yazılım, farklı senaryolar ve ihtiyaçlara göre çeşitli avantajlar sunmaktadır. Örneğin Leica Cyclone ve Cyclone 3DR, özellikle enkesit ve deformasyon analizi konusunda öne çıkarken; CloudCompare gibi açık kaynaklı yazılımlar, düşük maliyetli ve esnek çözümler arayan profesyoneller için etkili bir seçenektir. FARO SCENE, SCAN-to-BIM süreçlerinde hız ve kullanıcı deneyimi sağlarken; Trimble RealWorks, sahadan gelen veriyi çok yönlü analizlerle dönüştürür.Amberg Tunnel gibi sektörel odaklı çözümler, tünel mühendisliğine özel olarak geliştirilmiş eksen bazlı analizler ve sapma raporlamaları sunarken; Verity gibi yazılımlar, BIM modelleriyle entegre çalışarak as-built analizlerinin doğruluk oranını artırır. TopoDOT ise mobil LiDAR verisinin büyük altyapı projelerinde sistematik olarak işlenmesini sağlar. ReCap Pro, Autodesk ortamında veri geçişlerini kolaylaştırırken; RiSCAN PRO ve TerraScan gibi yazılımlar ise yüksek hacimli verilerle çalışmaya olanak tanır.Uygulama senaryoları incelendiğinde, bu yazılımların yalnızca analiz değil, aynı zamanda karar destek sistemi olarak da kullanılabildiği görülmektedir. Beton kaplama kalınlıklarının doğrulanması, deformasyon alanlarının erken tespiti, tünel çevresi jeolojik analizleri ve tarihi yapılar için dijital arşiv oluşturulması gibi çok yönlü uygulamalar, yazılımların farklı kombinasyonlarla nasıl çalıştığını da göstermektedir.Türkiye’deki projelerde, Sanal Harita Mühendislik gibi firmalar bu yazılımları entegre şekilde kullanarak yüksek doğrulukta çıktılar üretmekte, kamu ve özel sektör projelerinde kalite kontrol, belgeleme ve analiz süreçlerini kolaylaştırmaktadır. Bu durum, mühendislik hizmetlerinin dijitalleşmesini ve proje yönetiminde şeffaflığı artırmaktadır.Sonuç olarak, LiDAR tabanlı tünel ölçümlerinde yalnızca donanım değil, yazılım seçimi de projelerin başarısını doğrudan etkilemektedir. Bu belge ile sunulan karşılaştırmalar, uygulama örnekleri ve analizler, yazılım seçim sürecinde yol gösterici olacaktır. Gelecekte yapay zeka destekli analizler, otomatik raporlama ve dijital ikiz üretimi gibi gelişmelerle bu yazılımların daha da entegre hale gelmesi beklenmektedir. Mühendislik dünyasının bu dönüşümüne ayak uydurmak için, bu yazılımların yetkin şekilde kullanılması büyük önem taşımaktadır.

7. Görselleştirme ve Raporlama Araçları

LiDAR verilerinin tünel mühendisliğinde etkin şekilde kullanılabilmesi için yalnızca analiz değil, görselleştirme ve raporlama süreçlerinin de profesyonelce yönetilmesi gerekir. Özellikle karar vericilerin, proje yöneticilerinin ve müşterilerin teknik veriyi doğru anlaması için uygun sunum formatları büyük önem taşır.SCENE WebShare Cloud, ReCap 360, Leica TruView gibi platformlar sayesinde sahada elde edilen nokta bulutları bulut sistemine yüklenerek, kullanıcıların tarama verilerini interaktif olarak incelemesi sağlanır. Bu sistemlerde kullanıcılar belirli bir noktanın koordinatına erişebilir, ölçüm yapabilir veya 3D gezinti gerçekleştirebilir. Ayrıca ekran görüntüleri alınarak PDF formatında raporlar hazırlanabilir.Birçok yazılım, analiz sonuçlarını renkli haritalar, kesit profilleri ve karşılaştırma grafikleri halinde dışa aktarabilir. Özellikle Cyclone 3DR ve RiSCAN PRO gibi yazılımlar, deformasyon sapmalarını farklı renk skalalarıyla göstererek kritik alanların görsel olarak kolayca anlaşılmasını sağlar.Son dönemde Unreal Engine ve Unity gibi oyun motorlarının kullanımı ile nokta bulutu verilerinden oluşturulan tünel modelleri sanal gerçeklik (VR) ortamlarına aktarılmaktadır. Bu sayede, tünel geometrisi içinde sanal olarak gezinebilmek, eğitim, tanıtım ve proje sunumu açısından oldukça etkili sonuçlar doğurur. Sanal Harita Mühendislik, özellikle kültürel miras projelerinde bu teknolojileri aktif olarak kullanmakta ve nokta bulutlarını .FBX, .OBJ gibi formatlara çevirerek 3D sunumlar üretmektedir.

8. Özet

Bu çalışmada, tünel mühendisliğinde LiDAR tabanlı veri işleme sürecinde kullanılan 13 önemli yazılım detaylı olarak açıklanmıştır. Yazılımlar, yalnızca tarama verisini işlemekle kalmayıp, proje doğruluğunu, yapısal kontrolü ve kalite belgelendirmesini doğrudan etkileyen araçlar haline gelmiştir. Gerçek uygulama senaryoları ve Türkiye'deki örnekler ile konunun sahadaki uygulanabilirliği gösterilmiştir.Sanal Harita Mühendislik gibi firmaların gerçekleştirdiği çalışmalar, LiDAR teknolojisinin sadece veri toplama değil, veriden anlam üretme ve dijital dönüşüm sağlama aracı olarak ne kadar değerli olduğunu ortaya koymaktadır. Yazılımların doğru seçimi, mühendislik başarısının ve projelerin sürdürülebilirliğinin anahtarıdır.

9. Kaynakça

1. Leica Geosystems – Cyclone ve Cyclone 3DR Resmi Belgeleri2. Trimble RealWorks Kullanıcı Rehberi3. FARO SCENE Teknik Dokümantasyonu4. Amberg Tunnel Yazılım Kılavuzu5. Certainty 3D – TopoDOT Teknik Özellikler6. Autodesk ReCap Pro Yardım Merkezi7. ClearEdge3D Verity BIM Uygulamaları8. RIEGL RiSCAN PRO Kullanıcı Rehberi9. Terrasolid TerraScan Eğitim Sunumları10. Bentley Pointools & MicroStation Kılavuzları11. Sanal Harita Mühendislik – Saha Uygulama Raporları12. Open Source – CloudCompare Resmi Wiki13. Türkiye Lazer Tarama & Tünel Proje Raporları (KGM, TCDD, Belediyeler)

10. Görsel Örnekler ve Açıklamalar

Aşağıda, LiDAR tarayıcılarla alınan tünel içi verilerin analiz edildiği örnek bir görsel yer almaktadır. Bu tür görselleştirmeler, deformasyon bölgelerinin tespiti ve beton kaplama kalınlıklarının ölçümünde yaygın olarak kullanılmaktadır. Renkli sapma haritaları, tolerans dışı alanları hızlıca belirlemede etkili bir araçtır.

Görsel eklenemedi: [Errno 2] No such file or directory: '/mnt/data/LiDAR_Tunel_Yazilimlari_Gorsel.png'

11. Teknik Grafik ve Şematik Açıklamalar

Aşağıda yer alan şematik diyagram, LiDAR verisi ile tünel deformasyon analizinin temel iş akışını özetlemektedir. Bu süreç; sahada veri toplama, ofiste yazılım üzerinden analiz, deformasyon haritalama ve raporlamayı kapsamaktadır. Bu tür iş akış diyagramları, saha mühendisleri ve proje yöneticileri arasındaki iletişimi güçlendirmede önemli rol oynar.

Grafik eklenemedi: [Errno 2] No such file or directory: '/mnt/data/lidar_tunel_analiz_akisi.png'

11.1. LiDAR Tabanlı Tünel İş Akışı

1. Tünel içerisinde sabit veya mobil LiDAR ile tarama yapılır.2. Nokta bulutu verisi, yazılımlarda hizalanır ve temizlenir.3. Tünel ekseni tanımlanarak otomatik kesitler çıkarılır.4. Kesitler, tasarım projeleriyle karşılaştırılır.5. Deformasyon sapmaları renkli olarak haritalanır.6. Raporlar PDF, DWG ve CSV formatlarında dışa aktarılır.7. Sonuçlar, sanal gerçeklik (VR) ortamlarına da entegre edilebilir.

12. Gelişmiş Uygulama: VR/AR Destekli Tünel Denetimi

Son yıllarda tünel mühendisliğinde LiDAR verilerinin yalnızca analiz ve raporlamada değil, aynı zamanda eğitim ve denetim amaçlı kullanımı da yaygınlaşmıştır. Özellikle sanal gerçeklik (VR) ve artırılmış gerçeklik (AR) teknolojileri, karmaşık tünel yapılarının daha iyi anlaşılmasını sağlamakta, sahada gezinti yapılmadan önce riskli bölgelerin tespiti ve ön kontrol senaryolarının test edilmesine olanak tanımaktadır.Sanal Harita Mühendislik, ReCap Pro ve CloudCompare ile işlediği LiDAR verilerini .OBJ ve .FBX formatlarına çevirerek Unity ve Unreal Engine platformlarına aktarmaktadır. Bu sayede tünel geometrisi tam anlamıyla dijital ikiz (digital twin) haline getirilmekte, VR gözlükleriyle saha simülasyonları yapılabilmektedir. Proje yöneticileri ve teknik ekipler bu sanal ortamda tünel içinde sanal olarak yürüyebilir, kritik alanları işaretleyebilir ve çözüm önerileri geliştirebilir.AR destekli çözümler ise, tünel sahasında gerçek görüntü üzerine LiDAR datasının bindirilmesiyle çalışır. Özellikle tünel çıkışlarının çevresel kontrolü, havalandırma boşluklarının yerinde denetimi ve beton kalınlıklarının görsel olarak değerlendirilmesinde etkilidir. iPad Pro gibi LiDAR destekli mobil cihazlarla bu uygulamalar artık daha taşınabilir hale gelmiştir.Sanal Harita, Antalya’daki bazı tarihi tünellerin restorasyonu öncesinde VR destekli sunumlar hazırlayarak hem belediye ekiplerine hem de akademik heyetlere tünelin mevcut durumu hakkında detaylı bir ön izleme sağlamış, önerilen güçlendirme projelerinin görsel anlatımını bu sistemler sayesinde başarıyla gerçekleştirmiştir.Bu tür gelişmiş görselleştirme yöntemleri, sadece mühendislik doğrulaması açısından değil, aynı zamanda halkla ilişkiler, fon bulma, kültürel belgeleme ve uluslararası sunumlarda da etkili bir araç olarak kullanılmaktadır. VR/AR destekli LiDAR veri işleme, tünel projelerinin yeni nesil analiz boyutudur.

13. LiDAR Verilerinin Yedeklenmesi ve BIM Entegrasyonu

LiDAR ile elde edilen nokta bulutu verileri, hacim olarak büyük ve yapısal açıdan kritik olduğundan, uzun vadeli yedekleme ve sistematik yönetim gerektirir. Tünel projelerinde bu veriler yalnızca ölçüm sürecinde değil, bakım, denetim ve yeniden tasarım aşamalarında da tekrar kullanılabileceğinden, arşivleme stratejileri büyük önem taşır.Sanal Harita Mühendislik gibi firmalar, tarama sonrası verileri .E57, .LAS ve .RCP formatlarında hem yerel RAID depolama sistemlerine hem de bulut tabanlı sunuculara düzenli olarak yedeklemektedir. Özellikle Dropbox Business, OneDrive Kurumsal ve AWS S3 gibi çözümlerle veri kaybı riskleri minimize edilir. Ayrıca düzenli olarak SHA256 tabanlı kontrol dosyaları kullanılarak yedeklerin bozulup bozulmadığı denetlenir.BIM entegrasyonu ise, LiDAR verisinin yalnızca görsel değil, parametrik olarak da inşaat modeline dahil edilmesidir. Özellikle Autodesk Revit, ArchiCAD gibi yazılımlarda, nokta bulutu verileriyle birebir uyumlu yapı elemanları modellenebilir. Verity gibi yazılımlar sayesinde bu BIM öğeleriyle gerçek tarama verileri karşılaştırılarak uygulama hataları, beton döküm eksikleri veya tesisat geçiş sorunları tespit edilebilir.LiDAR verisinin BIM'e aktarılmasıyla birlikte proje takvimiyle ilişkili 4D analizler, maliyet takibi ile ilişkili 5D modelleme ve sürdürülebilirlik analizleri de yapılabilir. Bu süreçte ReCap Pro’nun 'Scan to BIM' araçları veya Navisworks gibi yazılımlar, nokta bulutundan duvar, tavan, kolon gibi bileşenlerin parametrik olarak modellenmesini sağlar.Sonuç olarak, LiDAR verilerinin yalnızca geçici bir ölçüm çıktısı olarak değil, yapının tüm yaşam döngüsünü kapsayan bir referans dokümantasyonu haline gelmesi mümkündür. Doğru arşivleme ve BIM entegrasyonu sayesinde tünel yapıları yıllar boyunca denetlenebilir, güçlendirilebilir ve belgelenebilir hale gelir.

14. Sık Sorulan Sorular (SSS)

·         Soru: LiDAR ile tünel ölçümü ne kadar sürede tamamlanır?

Cevap: Tünelin uzunluğu, çapı ve erişilebilirliğine bağlı olarak değişmekle birlikte, 500 metre uzunluğundaki bir tünel sabit LiDAR ile yaklaşık 1 iş gününde taranabilir. Mobil LiDAR ile bu süre birkaç saate indirilebilir. Veri işleme ve raporlama süreci ise genellikle 2–5 iş günü arasında tamamlanır.

·         Soru: Mobil ve sabit LiDAR sistemleri arasında hangi durumlarda tercih yapılmalıdır?

Cevap: Sabit LiDAR (statik tarayıcılar), daha yüksek doğruluk ve detay sunar; deformasyon takibi ve hassas enkesitler için uygundur. Mobil LiDAR ise hız avantajı sağlar; uzun tünellerde hacim hesapları veya hızlı ön izleme için tercih edilir. Genellikle her iki sistemin birlikte kullanımı önerilir.

·         Soru: Tünel ölçüm verileri hangi formatta teslim edilir?

Cevap: Standart teslimat formatları .E57, .LAS, .RCP ve .PLY'dir. Nokta bulutu yanında kesit çizimleri .DWG, raporlar ise .PDF formatında sunulur. Talep edilirse 3D modelleme çıktıları .OBJ, .FBX veya Revit uyumlu formatlarda da sağlanabilir.

·         Soru: LiDAR verilerinin doğruluğu ne kadardır?

Cevap: Sabit LiDAR sistemleriyle yapılan ölçümlerde nokta doğruluğu ±2 mm’ye kadar düşebilir. Mobil sistemlerde bu değer ±1-3 cm arasında değişir. Uygun kalibrasyon, sabit hedef kullanımı ve yazılım düzeltmeleri ile doğruluk artırılır.

·         Soru: Tünel projelerinde hangi yazılımı seçmeliyim?

Cevap: Amacınıza bağlı olarak seçim yapılmalıdır. Enkesit ve deformasyon için Cyclone 3DR, mobil veriler için TopoDOT, BIM uyumu için Verity veya ReCap Pro, detaylı analiz için SCENE ya da CloudCompare uygun olabilir. Projenin süresi, hassasiyet beklentisi ve bütçe kriterleri göz önüne alınmalıdır.