Yer Kontrol Noktaları (YKN) Yardımıyla Fabrika İçi Nasıl Ölçülür?

1. Yer Kontrol Noktası (YKN) Nedir?

Yer kontrol noktaları, fotogrametri veya lazer tarama projelerinde kullanılan, koordinatları (X, Y, Z) hassas olarak bilinen sabit noktalardır. Bu noktalar, elde edilen verilerin (örneğin, point cloud, mesh, ortofoto vb.) gerçek dünya koordinat sistemine oturtulmasını sağlar.

🏭 2. Fabrika İçinde Neden Yer Kontrol Noktasına İhtiyaç Duyulur?

Fabrika içi ölçümlerde yer kontrol noktaları şu amaçlarla kullanılır:

• Lidar verisinin referanslanması (georeferanslama),

• Fotogrametrik ölçümlerden çıkan modellerin gerçek ölçekte olmasını sağlamak,

• Tarama oturumlarının birleştirilmesi (registrasyon) sırasında hata payını azaltmak,

• Çizim ve projelerde koordinat uyumu sağlamak (örneğin, mimari planlar ile lidar verisinin örtüşmesi).

📐 3. Fabrika İçi YKN Yerleşimi Nasıl Olmalıdır?

3.1. Sayısı ve Dağılımı

• Alanın büyüklüğüne göre minimum 5–10 nokta kullanılmalıdır.

• Noktalar mümkün olduğunca dengeli ve köşe bölgelerde yer almalıdır.

• Yüksek ve alçak kotlara da yerleştirilmeli (Z ekseni kontrolü için).

• 3D hacmi kapsayacak şekilde yatay ve dikey düzlemde dağılmalıdır.

3.2. YKN Tipleri

• Reflektörlü prizma (total station ölçümlerinde)

• Yapışkan hedefler (checkerboard) (tarayıcılar için kontrast sağlar)

• Kodlu hedefler (fotogrametri yazılımlarında otomatik tanımlama için)

• Metal plaka veya boya ile sabitlenen noktalar (uzun süreli projelerde)

3.3. Zeminle Uyum

• Fabrika zemini genellikle beton olduğu için vida ile sabitleme veya ağırlıklı sabit ayaklar kullanılabilir.

• Hedefler, forklift veya iş makineleriyle temas etmeyecek noktalara yerleştirilmelidir.

🧭 4. YKN Koordinatları Nasıl Alınır?

4.1. Total Station Kullanımı

• Noktalar prizma ile ölçülür.

• Önceden bilinen sabit bir referans noktasına göre arkadaşlandırma (resection) veya açı-kenar ölçümü yapılır.

4.2. GNSS (RTK) ile Ölçüm

• Kapalı alanda GNSS sinyali zayıf olacağı için dışarıda bir referans ağı oluşturulmalı.

• GNSS ile fabrikanın dışına sabit referans noktası kurulur; içeriye total station ile aktarılır.

4.3. Lazer Tarayıcı ile İşaretleme

• Tarayıcı oturumlarında hedefler yerleştirilir.

• Tüm tarama pozisyonları bu hedeflere bağlanarak registrasyon yapılır.

🔧 5. Uygulama Adımlarıyla Fabrika İçi Ölçüm Süreci

A. Hazırlık Aşaması

1. Fabrika planı veya krokisi çıkarılır.

2. YKN yerleşim planı yapılır.

3. Malzemeler hazırlanır (hedef, reflektör, prizma, vida, işaret spreyleri vs.).

B. YKN Yerleştirme ve Ölçme

1. Noktalar işaretlenir ve sabitlenir.

2. Total station ile tüm noktaların koordinatları ölçülür.

3. Yükseklik farkı olan bölgelerde hem yatay hem de dikey kontrol sağlanır.

C. Tarama/Fotogrametri Süreci

1. Lazer tarayıcı veya fotogrametri ile veri toplanır.

2. Tüm ölçümler YKN'lere göre hizalanır (software: Cyclone, Scene, Register360, Metashape, RealityCapture gibi).

D. Veri İşleme ve Model Üretimi

1. Nokta bulutu oluşturulur.

2. Yer kontrol noktalarına göre transformasyon (dönüştürme) yapılır.

3. Mesh, ortofoto, CAD plan, 3D model üretilir.

🧪 6. Hassasiyet ve Kalibrasyon

• YKN’lerin RMS (Root Mean Square) hata değeri kontrol edilmelidir.

• Lidar taramalarında hassasiyet genelde 1–3 mm arasında olabilir.

• Fotogrametri uygulamalarında YKN’lerin çözüm hatası 0.3–0.5 piksel altında olmalıdır.

• Kalibrasyon raporları hazırlanmalı ve veri setiyle birlikte saklanmalıdır.

🧷 7. YKN Kayıt Formu ve Belgeleme

Her YKN için şu bilgiler kaydedilmelidir:

Nokta No	X	Y	Z	Tip	Ölçüm Yöntemi	Açıklama
YKN-01	...	...	...	Reflektörlü	Total Station	Kuzey kapı girişi

✅ 8. YKN Kullanımında Dikkat Edilecek Noktalar

• Noktaların yerinden oynamaması için kontrol edilmeli.

• Ölçüm sırasında YKN üzerine araç, insan veya eşya gelmemeli.

• Ölçüm farklı günlerde yapılacaksa aynı noktaların korunması gerekir.

• YKN noktalarının dosyaları .txt, .csv, .xml gibi formatlarda saklanmalı.

🎯 SONUÇ

Yer kontrol noktaları, fabrika gibi karmaşık kapalı alanların ölçümünde yüksek doğruluk, koordinat güvenliği ve model hassasiyeti sağlar. Özellikle lazer tarayıcı ve fotogrametri sistemlerinin birlikte kullanıldığı hibrit uygulamalarda YKN kullanımı zorunludur.